Tìm hiểu kiến thức bóng chuyền và nắm nắm vững luật bóng chuyền là yếu tố cốt lõi để có một trận đấu công bằng, hấp dẫn và tránh những lỗi không đáng có. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cẩm nang toàn diện, chi tiết từ A-Z về các quy định trong bóng chuyền tiêu chuẩn và cả bóng chuyền hơi đang rất thịnh hành.
Tổng quan về luật bóng chuyền tiêu chuẩn (FIVB)
Đây là bộ luật chính thức được áp dụng trong các giải đấu chuyên nghiệp quốc gia và quốc tế, do Liên đoàn Bóng chuyền Quốc tế (FIVB) ban hành. Việc hiểu rõ về kiến thức bóng chuyền cũng như các quy định này là nền tảng cơ bản nhất cho bất kỳ ai muốn tham gia bộ môn này một cách nghiêm túc.
Kích thước sân, lưới và các trang thiết bị
Một trận đấu không thể diễn ra nếu không có các trang thiết bị đúng tiêu chuẩn. Theo luật thi đấu bóng chuyền của FIVB, các thông số được quy định rất chặt chẽ:
Sân thi đấu: Hình chữ nhật, kích thước 18m x 9m. Xung quanh sân là khu vực tự do, rộng tối thiểu 3m về mọi phía. Bề mặt sân phải bằng phẳng, không gồ ghề hay trơn trượt.
- Lưới: Dài 9.5m – 10m, rộng 1m. Lưới được căng ngang trên đường giữa sân.
- Chiều cao lưới nam: 2.43m
- Chiều cao lưới nữ: 2.24m
- Cột lưới (Anten): Là 2 cọc dẻo dài 1.8m, đường kính 10mm, được đặt ở hai đầu lưới phía trên biên dọc, giới hạn không gian bóng được phép bay qua.
- Bóng: Hình cầu, làm bằng da mềm hoặc da tổng hợp. Chu vi bóng từ 65-67cm, trọng lượng từ 260-280g.
Đội hình, vị trí và luật xoay vòng
Nắm rõ luật bóng chuyền, các vị trí trong bóng chuyền và cách di chuyển là cốt lõi của chiến thuật trong luật chơi bóng chuyền.
Đội hình: Mỗi đội có tối đa 12 vận động viên, 1 huấn luyện viên trưởng, và các trợ lý. Trên sân, mỗi đội có 6 vận động viên thi đấu chính thức.
- Vị trí trên sân: 6 vị trí được đánh số ngược chiều kim đồng hồ:
- Hàng sau: Vị trí 1 (phát bóng), 6 (trung tâm), 5.
- Hàng trên: Vị trí 4, 3 (trung tâm), 2.
- Luật xoay vòng: Khi đội giành được quyền phát bóng từ đối phương, các cầu thủ của đội đó phải thực hiện xoay một vị trí theo chiều kim đồng hồ. Cầu thủ từ vị trí 2 chuyển sang 1 để thực hiện quả phát bóng, từ 1 sang 6, và cứ thế tiếp tục. Sai vị trí khi phát bóng là một lỗi cơ bản.
Cách tính điểm trong một trận đấu bóng chuyền
Hệ thống tính điểm hiện đại trong luật bóng chuyền giúp trận đấu diễn ra nhanh và kịch tính hơn.
- Tính điểm trực tiếp (Rally Point System): Bất kể đội nào đang phát bóng, nếu thắng một pha bóng, đội đó sẽ được 1 điểm.
- Thắng một hiệp (set): Đội nào đạt 25 điểm trước và hơn đối thủ ít nhất 2 điểm sẽ thắng hiệp đó (ví dụ: 25-23, 26-24). Nếu tỷ số là 24-24, trận đấu sẽ tiếp tục cho đến khi có một đội dẫn trước 2 điểm.
- Hiệp quyết thắng (hiệp 5): Nếu tỷ số sau 4 hiệp là 2-2, hai đội sẽ thi đấu hiệp 5. Hiệp này chỉ tính đến 15 điểm, và vẫn áp dụng quy tắc phải hơn đối thủ 2 điểm.
- Thắng một trận đấu: Đội nào thắng 3 hiệp trước sẽ thắng chung cuộc.
Các lỗi cơ bản thường gặp trong luật bóng chuyền
Hiểu rõ luật bóng chuyền và các lỗi giúp bạn tránh mất điểm oan uổng và thi đấu hiệu quả hơn. Đây là một phần quan trọng của luật bóng chuyền.
- Lỗi 4 chạm: Một đội chỉ được phép chạm bóng tối đa 3 lần (không tính lần chắn bóng) trước khi đưa bóng sang sân đối phương. Chạm bóng lần thứ 4 sẽ bị tính là một lỗi.
- Lỗi dính bóng (bắt bóng/nâng bóng): Bóng phải được đánh một cách dứt khoát. Nếu cầu thủ giữ, đẩy, hoặc ném bóng, đó sẽ là một lỗi.
- Lỗi hai chạm (double touch): Một cầu thủ không được phép chạm bóng 2 lần liên tiếp (trừ trường hợp ngay sau khi chắn bóng hoặc trong lần chạm đầu tiên của đội).
- Lỗi chạm lưới: Bất kỳ bộ phận nào của cơ thể VĐV chạm vào lưới (trong khoảng giữa 2 cọc anten) khi đang trong pha bóng hoạt động đều bị tính là lỗi.
- Lỗi qua vạch giữa sân: Bàn chân của VĐV hoàn toàn vượt qua vạch giữa sân và vào không gian sân đối phương là một lỗi.
- Lỗi tấn công của hàng sau: Cầu thủ ở hàng sau (vị trí 1, 5, 6) không được phép thực hiện cú đập bóng tấn công khi đang ở trong khu vực vạch 3m (khu vực tấn công). Họ phải giậm nhảy từ phía sau vạch 3m.
Luật đặc biệt dành cho Libero
Libero là một vị trí phòng thủ chuyên biệt, có những quy định riêng:
- Trang phục: Libero phải mặc áo có màu sắc khác biệt hoàn toàn so với các thành viên còn lại trong đội.
- Vai trò: Chuyên về phòng thủ hàng sau, chuyền một và cứu bóng.
- Hạn chế: Libero không được phép phát bóng, chắn bóng, hoặc cố gắng chắn bóng. Họ cũng không được phép đập bóng tấn công ở bất kỳ vị trí nào nếu tại thời điểm tiếp xúc, bóng cao hơn mép trên của lưới.
Luật bóng chuyền hơi – Những điểm khác biệt cần biết
Bóng chuyền hơi là một biến thể phổ biến, đặc biệt phù hợp với người trung niên, cao tuổi hoặc những người chơi phong trào vì tính giải trí cao và ít đòi hỏi thể lực. Luật bóng chuyền hơi hiện hành có nhiều điểm khác biệt so với luật thi đấu chuyên nghiệp.
Sân đấu, lưới và bóng
Sự khác biệt lớn nhất nằm ở trang thiết bị, được điều chỉnh để giảm độ khó và tăng tính an toàn.
- Sân đấu: Kích thước nhỏ hơn, thường là 12m x 6m.
- Lưới: Thấp hơn đáng kể.
- Chiều cao lưới nam: 2.20m
- Chiều cao lưới nữ và nam nữ phối hợp: 2.00m
- Bóng: Làm bằng chất liệu cao su, nhẹ hơn và mềm hơn rất nhiều so với bóng da tiêu chuẩn, giúp giảm chấn thương khi tiếp xúc.
Số lượng người chơi và luật thay người
Theo luật bóng chuyền hơi mới nhất, đội hình thi đấu cũng linh hoạt hơn.
- Số người trên sân: Mỗi đội thường có 5 người trên sân.
- Luật thay người: Quy định thay người thường thoáng hơn, cho phép thay người tuần hoàn để đảm bảo ai cũng được tham gia.
Các quy định đặc thù trong luật bóng chuyền hơi
Đây là những điểm mấu chốt tạo nên sự khác biệt trong lối chơi:
- Chắn bóng: Cầu thủ hàng sau được phép lên tham gia chắn bóng. Đây là điểm khác biệt lớn nhất so với luật bóng chuyền tiêu chuẩn.
- Qua chân vạch giữa sân: Luật thường “dễ dãi” hơn, cho phép một phần bàn chân hoặc cả bàn chân qua vạch giữa sân miễn là không cản trở đối phương.
- Phát bóng: Có thể phát bóng ở bất cứ đâu sau vạch cuối sân.
- Tấn công: Cầu thủ ở bất kỳ vị trí nào cũng có thể tấn công, miễn là không phạm các lỗi khác.
Cập nhật luật bóng chuyền mới nhất có thể bạn chưa biết
FIVB thường xuyên có những điều chỉnh nhỏ để làm rõ các quy tắc và đảm bảo tính công bằng. Dưới đây là một số cập nhật và làm rõ trong luật bóng chuyền mới nhất mà bạn nên quan tâm:
|
Tình huống |
Quy định/Làm rõ mới |
Ghi chú |
| Tiếp xúc lần đầu | Cho phép nhiều lần chạm liên tiếp (double touch) trong một hành động duy nhất ở lần chạm bóng đầu tiên của đội (ví dụ: khi đỡ bước một hoặc cứu bóng) | Điều này khuyến khích nỗ lực phòng thủ |
| Thử thách của đội (Challenge) | Hệ thống Video Challenge ngày càng được áp dụng rộng rãi, cho phép HLV khiếu nại các quyết định của trọng tài về các lỗi như: bóng trong/ngoài sân, chạm tay chắn bóng, chạm lưới… | Giúp tăng tính chính xác và công bằng |
| Va chạm với đồng đội | Nếu một VĐV bị đồng đội đẩy vào lưới, đó không bị coi là lỗi chạm lưới của VĐV đó | Làm rõ các tình huống va chạm không cố ý |
Từ những quy định khắt khe của luật thi đấu bóng chuyền chuyên nghiệp đến sự linh hoạt, vui vẻ của luật bóng chuyền hơi mới nhất, có thể thấy bộ môn này có một hệ thống quy tắc rất logic và chặt chẽ.
Việc hiểu và tuân thủ luật không chỉ giúp bạn thi đấu tốt hơn, tránh mất điểm đáng tiếc mà còn thể hiện tinh thần thể thao cao thượng. Hy vọng bài viết Bongchuyen.blog đã cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và chi tiết nhất về luật bóng chuyền nhé!