Trọng tài bóng chuyền đóng vai trò không thể thiếu trong việc đảm bảo một trận đấu có thể diễn ra công bằng và có trật tự với tốc độ bóng chóng mặt. Họ là những người điều hành, giám sát và đảm bảo mọi diễn biến trên sân đều tuân thủ đúng luật lệ, là yếu tố cốt lõi tạo nên sự hấp dẫn và kịch tính cho mỗi cuộc đối đầu. Cùng tìm hiểu các kiến thức bóng chuyền và hiểu rõ hơn về trọng tài ngay dưới đây nhé!
Thành phần và vai trò của tổ trọng tài bóng chuyền
Để đảm bảo tính chính xác và bao quát trong mọi tình huống, một tổ trọng tài bóng chuyền chuyên nghiệp không chỉ có một người mà bao gồm nhiều thành viên với các nhiệm vụ chuyên biệt.
Trọng tài chính (Trọng tài thứ nhất)
Trọng tài bóng chuyền chính là người có quyền lực cao nhất trong tổ trọng tài. Vị trí làm việc của trọng tài chính là ngồi hoặc đứng trên một chiếc ghế cao ở một đầu lưới, cho phép họ có tầm nhìn bao quát toàn bộ sân đấu.
Nhiệm vụ chính:
- Ra hiệu lệnh bắt đầu và kết thúc mỗi pha bóng, mỗi hiệp và cả trận đấu.
- Đưa ra quyết định cuối cùng về mọi lỗi vi phạm như lỗi chạm lưới, lỗi vị trí, lỗi phát bóng…
- Có quyền giải thích và áp dụng luật trong mọi tình huống, kể cả những trường hợp không được nêu rõ trong luật.
- Kiểm tra điều kiện sân bãi, bóng và các thiết bị khác trước trận đấu.
- Trọng tài chính là người đảm bảo trận đấu diễn ra đúng luật, công bằng và khách quan. Mọi quyết định của họ đều là cuối cùng.
Trọng tài phụ (Trọng tài thứ hai)
Trọng tài bóng chuyền phụ đứng ở phía đối diện với trọng tài chính, bên ngoài sân đấu và gần cột lưới.
Nhiệm vụ chính:
- Hỗ trợ trọng tài chính trong việc giám sát trận đấu.
- Kiểm tra lỗi vị trí của đội đỡ phát bóng.
- Kiểm soát các lỗi chạm lưới (đặc biệt là ở phía gần mình), lỗi xâm nhập không gian đối phương dưới lưới.
- Giám sát hành vi của các thành viên trên băng ghế dự bị và báo cáo cho trọng tài chính.
- Kiểm soát thời gian hội ý và thay người.
Trọng tài biên (Giám Biên)
Trong một trận đấu chính thức thường có 2 hoặc 4 trọng tài biên bóng chuyền. Trọng tài bóng chuyền đứng ở các góc sân, cách mỗi góc khoảng 1-2 mét, để có tầm nhìn tốt nhất với các đường biên.
Nhiệm vụ chính:
- Sử dụng cờ trọng tài biên bóng chuyền để ra tín hiệu bóng trong sân hay ngoài sân.
- Báo lỗi chân của vận động viên phát bóng chạm vạch.
- Báo bóng chạm vào ăng-ten, bóng đi ngoài không gian qua lưới.
- Báo bóng chạm tay một cầu thủ rồi đi ra ngoài sân.
Thư ký
- Thư ký ngồi ở bàn đối diện với trọng tài chính, có nhiệm vụ ghi chép lại mọi diễn biến của trận đấu vào biên bản thi đấu.
- Ghi điểm số, các lần hội ý và thay người của mỗi đội.
- Ghi lại danh sách đội hình thi đấu.
- Thông báo cho trọng tài phụ khi có yêu cầu hội ý hoặc thay người không hợp lệ.
Giải mã các ký hiệu trọng tài bóng chuyền
Với tốc độ trận đấu nhanh và không khí sôi động từ khán đài, việc giao tiếp bằng lời nói trở nên khó khăn. Do đó, các ký hiệu trọng tài bóng chuyền bằng tay đã trở thành một ngôn ngữ quốc tế, giúp truyền đạt thông tin nhanh chóng và rõ ràng.
Các hiệu lệnh tay của trọng tài bóng chuyền (Trọng tài chính và phụ)
Dưới đây là một số hiệu lệnh tay của trọng tài bóng chuyền thông dụng nhất theo quy định của Liên đoàn Bóng chuyền Quốc tế (FIVB):
- Cho phép phát bóng: Trọng tài chính thổi còi, sau đó dùng tay chỉ về phía đội được quyền phát bóng, ra hiệu cho phép thực hiện pha phát bóng.
- Đội phát bóng: Duỗi thẳng cánh tay về phía đội sẽ thực hiện phát bóng.
- Bóng trong sân: Chỉ thẳng tay và các ngón tay xuống sàn đấu.
- Bóng ngoài sân: Nâng cẳng tay thẳng đứng song song trước ngực, lòng bàn tay hướng vào cơ thể.
- Bóng chạm tay ra ngoài: Một tay giơ lên thẳng đứng, lòng bàn tay hướng vào mặt; tay kia dùng lòng bàn tay (thường là các đầu ngón tay) lướt nhẹ qua các đầu ngón tay của bàn tay đang giơ.
- Lỗi dính bóng/giữ bóng: Từ từ nâng cẳng tay lên, lòng bàn tay hướng lên trên.
- Lỗi chạm bóng hai lần (double touch): Giơ bàn tay lên và xòe hai ngón tay.
- Lỗi bốn lần chạm bóng: Giơ bàn tay lên và xòe bốn ngón tay.
- Lỗi chạm lưới/xâm nhập sân đối phương: Dùng tay chỉ vào lưới hoặc vạch giữa sân tương ứng với lỗi.
- Lỗi tấn công của hàng sau: Gập cánh tay từ trên cao xuống, lòng bàn tay mở.
- Lỗi sai vị trí: Dùng ngón trỏ vẽ một vòng tròn ngang trước bụng.
- Kết thúc hiệp hoặc trận đấu: Bắt chéo hai cẳng tay trước ngực, bàn tay mở.
- Hội ý: Đặt một lòng bàn tay lên các ngón của tay kia (đang giơ thẳng đứng) tạo thành hình chữ T.
- Thay người: Hai cánh tay xoay tròn quanh nhau trước ngực.
Các tín hiệu bằng cờ của trọng tài biên bóng chuyền
Trọng tài biên bóng chuyền sử dụng cờ để giao tiếp với trọng tài chính. Mỗi tín hiệu có một ý nghĩa riêng:
- Bóng trong sân: Hạ cờ thẳng xuống dưới.
- Bóng ngoài sân: Giơ cờ thẳng lên cao.
- Bóng chạm tay ra ngoài: Giơ cờ lên cao và đặt lòng bàn tay của tay không cầm cờ lên trên đỉnh lá cờ.
- Lỗi phát bóng hoặc bóng đi ngoài ăng-ten: Vẫy cờ qua lại trên đầu và chỉ vào ăng-ten hoặc đường biên tương ứng.
- Không xác định được (bị che khuất): Bắt chéo hai tay cầm cờ trước ngực.
Tầm quan trọng và yêu cầu đối với một trọng tài bóng chuyền giỏi
Một trận đấu bóng chuyền có thành công hay không phụ thuộc rất nhiều vào năng lực và sự công tâm của trọng tài bóng chuyền.
Tầm quan trọng:
- Đảm bảo công bằng: Đây là vai trò cốt lõi, giúp cả hai đội tin tưởng vào kết quả trận đấu.
- Duy trì trật tự: Ngăn chặn các hành vi phi thể thao, đảm bảo trận đấu diễn ra trong môi trường an toàn và tôn trọng lẫn nhau.
- Giúp trận đấu diễn ra liền mạch: Các quyết định nhanh và chính xác giúp duy trì nhịp độ cao và sự hấp dẫn của môn thể thao này.
Yêu cầu cần có:
- Nắm vững luật bóng chuyền: Hiểu sâu sắc và có khả năng vận dụng chính xác mọi điều luật, kể cả những cập nhật mới nhất.
- Thể lực tốt: Có khả năng di chuyển linh hoạt và duy trì sự tập trung trong suốt trận đấu kéo dài.
- Thị lực tinh tường: Khả năng quan sát nhanh và chính xác các tình huống diễn ra với tốc độ cao.
- Tâm lý vững vàng: Chịu được áp lực lớn từ cầu thủ, huấn luyện viên và khán giả.
- Tính cách quyết đoán và công tâm: Dám đưa ra những quyết định khó khăn một cách dứt khoát và không thiên vị.
Qua bài viết, chúng ta có thể thấy rằng trọng tài bóng chuyền không chỉ đơn thuần là người cầm còi và ra hiệu lệnh. Họ là những người bảo vệ luật lệ, linh hồn của sự công bằng và là một phần không thể thiếu tạo nên vẻ đẹp và sự kịch tính của mỗi trận đấu. Việc hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ cũng như các ký hiệu trọng tài bóng chuyền sẽ giúp chúng ta, dù ở vai trò khán giả hay người chơi, có thể theo dõi và thưởng thức môn thể thao này một cách trọn vẹn hơn. Theo dõi trang bóng chuyền để cập nhật những tin tức mới nhé!